-Door Dr. Erik Giltay, psychiater in het LUMC-
In en op ons lichaam leven ontzettend veel micro-organismen, zoals bacteriën, virussen en de zogenaamde archaea. De micro-organismen die in ons spijsverteringsorganen leven worden samen de microbiota genoemd. Er wordt steeds meer bekend over de rol van deze micro-organismen, waarvan het vergrote deel geen ziekteverwekkers zijn, maar juist essentieel voor het behoud van onze gezondheid.
Het microbioom
Het microbioom wordt gevormd door al het genetisch materiaal (DNA) van deze bacteriën in de darmen. Dit kunnen we nauwkeurig meten in een klein beetje ontlasting. Met de deelname van heel wat mensen aan verschillende onderzoeken in het LUMC proberen we een kijkje te nemen in het menselijk microbioom, en of dat verschilt bij mensen met een depressieve, bipolaire of angststoornis ten opzichte van mensen zonder deze aandoeningen. We doen daarvoor een analyse van de ‘16S regio’ van het DNA van bacteriën, dat codeert voor het ribosomale RNA. In de evolutie is dit een stukje code dat heel erg constant is gebleven (naar schatting in de afgelopen 3 miljard jaar), omdat het zorgt voor de vertaling van DNA in eiwitten, de essentiële bouwstof van ieder leven. Dat geldt niet alleen tussen de verschillende diersoorten maar ook voor planten en bacteriën. Dit DNA verschilt relatief maar gering tussen de verschillende levensvormen op aarde.
Werking van het microbioom
Op basis van die verschillen kunnen we onderzoeken welke van honderden verschillende bacteriesoorten er verblijven in onze darmen en in welke verhouding ze aanwezig zijn. Deze darmbacteriën vervullen belangrijke positieve functies. Met het microbioom-onderzoek doen we dus niet alleen onderzoek naar ziekte maar ook naar gezondheid. Ze helpen niet alleen bij de voedselvertering, de afweer, en de aanmaak van belangrijke vitamines, maar ook hebben ze mogelijk effect op de geestelijke gezondheid. Bijvoorbeeld vezels die voor ons onverteerbaar zijn (zoals te vinden in groente en fruit als uien en bananen) worden in de dikke darm gebruikt als voeding voor verschillende bacteriesoorten, die als eindproducten weer korte-keten vetzuren uitscheiden. Juist deze kleine ‘rest-moleculen’ worden weer als brandstof gebruikt door onze eigen darmcellen, met daarnaast een dempend effect op zowel ons immuunsysteem als de eetlust, en mogelijk ook gunstige effecten op de stemming.
Microbioom en psychiatrische stoornissen
Alle micro-organismen op en in het lichaam bevatten wel 150 maal meer genetisch materiaal dan de eigen lichaamscellen, en vervullen bovengenoemde essentiële functies die ons menselijke DNA heeft uitbesteed. Er zijn al een aantal onderzoeken verricht bij mensen met psychiatrische stoornissen, en die toonden aan dat depressie en antidepressiva een relatie vertoonden met het microbioom. Daar willen we meer van leren begrijpen.
Onderzoek naar het microbioom
Stel dat de verschillende bacteriesoorten niet in een goede balans aanwezig zijn, dan zou dat in de toekomst mogelijk gecorrigeerd kunnen worden door ingrijpen in het microbioom. Onze belangrijke vraag is daarom: wat kan dat microbioom ons leren over de psychiatrische aandoeningen? We doen daarom onderzoek naar het microbioom in het NESDA onderzoek (naar angst en depressie, zie ook deze en deze Leidsepsychiaterpost), het BINCO onderzoek (naar bipolaire stoornissen), en het PSYVA onderzoek (naar gedragsproblemen bij verstandelijke beperkingen). Bij voorbaat danken we alle deelnemers die bijdragen aan het onderzoek. Wil je meer weten over deze studies, of ben je geïnteresseerd naar stagemogelijkheden, neem dan contact op.
