-Door Santoucha Setroikromo, aios psychiatrie-
Met ingang van 1 januari 2020 wordt de Wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) vervangen door de Wet verplichte GGZ (Wvggz) en de Wet Zorg en Dwang (over gedwongen zorg bij dementerenden en zwakbegaafden). Dit artikel gaat over de Wvggz, hieronder is een overzicht te vinden van de belangrijkste veranderingen die per 1 januari 2020 van kracht gaan:
1. Op weg naar ambulantisering
Verplichte zorg kan straks ook buiten een GGZ-instelling plaatvinden, bijv. bij de patiënt thuis. Hierbij wordt “instellingsgebonden” uit de wet BOPZ vervangen door persoonsvolgend, waarbij een opname niet meer een voorwaarde is voor het verlenen van verplichte zorg. Ook zijn er meer behandelmogelijkheden zoals verplichte zorg voorafgaand aan een maatregel. Hierdoor kent de Wvggz meer behandelmogelijkheden dan de wet BOPZ, waarbij we gaan van een opnamewet naar een behandelwet.
2. Het gevaarscriterium verandert
Verplichte zorg kan worden verleend om:a. een crisissituatie af te wenden,b. ernstig nadeel af te wenden,c. de geestelijke gezondheid te stabiliseren,d. de geestelijke gezondheid dusdanig te herstellen dat hij zijn autonomie zoveel mogelijk herwint, ofe. het stabiliseren of herstellen van de fysieke gezondheid in het geval diens gedrag als gevolg van zijn psychische stoornis leidt tot ernstig nadeel daarvoor. Onder “ernstig nadeel” (i.t.t. gevaar in de BOPZ) wordt verstaan: het bestaan van of het aanzienlijk risico op: (a) levensgevaar, ernstig lichamelijk letsel, ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade, ernstige verwaarlozing of maatschappelijke teloorgang, ernstig verstoorde ontwikkeling voor of degene of een ander; (b) bedreiging van de veiligheid al dan niet doordat hij onder invloed van een ander raakt; (c) de situatie dat men met hinderlijk gedrag agressie van anderen oproept; (d) de situatie dat de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is.
3. Crisissituaties
De inbewaringstelling (IBS) wordt vervangen door een crisismaatregel (CM). De burgemeester geeft de crisismaatregel af indien er sprake is van: a. er onmiddellijk dreigend ernstig nadeel is; b. er een ernstig vermoeden bestaat dat het gedrag van een persoon als gevolg van een psychische stoornis dit dreigend ernstig nadeel veroorzaakt; c. met de crisismaatregel het ernstig nadeel kan worden weggenomen; d. de crisissituatie dermate ernstig is dat de procedure voor een zorgmachtiging niet kan worden afgewacht; en (d) verzet tegen verplichte zorg (i.t.t. geen bereidheid vrijwillige zorg). Het grootste verschil hierbij ten opzichte van de huidige situatie is dat eenieder bij de burgemeester een verzoek kan indienen voor een crisismaatregel, waarbij de burgemeester dit verzoek eventueel tot niet-ontvankelijk kan verklaren of een geneesheer-directeur en een zorgaanbieder aanwijst die belast is met de uitvoering van de medische verklaring voor de CM. Het opstellen van een medische verklaring wordt uitgevoerd door een onafhankelijke psychiater, die in de nieuwe wet relevante justitiële/politiegegevens kan opvragen. In de nieuwe wetgeving is er ook ruimte dat de CM opgesteld wordt, zonder dat de onafhankelijke psychiater deze nodig acht.
De CM kan ook tot andere vormen van verplichte zorg leiden dan opname in een instelling (i.t.t een IBS), bijvoorbeeld medicatie thuis. De CM wordt afgegeven voor de duur van maximaal drie dagen. De rechter beoordeelt binnen 3 werkdagen of er een verlenging nodig is, waarbij een verlenging maximaal 3 weken duurt.
4. Zorgmaatregel
Terugdringen gedwongen opnames, tevens meer maatschappelijk karakter. In de Wvggz gaat verplichte zorg niet langer alleen om gedwongen opname en vrijheidsbeperkingen, maar gaat het ook om andere vormen van verplichte zorg, waaronder verzorging, bescherming, begeleiding, behandeling. Verplichte zorg kan ook buiten instelling worden toegepast, zoals hierboven beschreven. De gedachte is dat er hierbij verplichte zorg aangevraagd kan worden om (dwang) opnames te voorkomen. Het grootste verschil met de BOPZ hierbij is dat (1) eenieder kan aangeven dat een gedwongen traject nodig is voor een bepaalde persoon bij een gemeentemeldpunt (OGGZ) waarbij (2) de officier van justitie een geneesheer-directeur aan wijst tot het doen van onderzoek tbv een zorgmaatregel; (3) de geneesheer-directeur vervult een centrale rol als het gaat om het voorbereiden, de tenuitvoerlegging en de uitvoering van een zorgmachtiging en het bijhouden van een register. Tevens wijst de geneesheer-directeur een onafhankelijk arts aan die zorg draagt voor de medische verklaring (de zorgverantwoordelijke). De zorgverantwoordelijke dient een medische verklaring en tevens een beleidsplan op te stellen, waarbij voorkeuren van de patiënt worden meegenomen als ook gekeken wordt naar het creëren van randvoorwaarden zodat patiënt kan participeren in de maatschappij (wonen, werk, inkomen) door overleg met familie, naasten en de gemeente. De rechter wijst een (type) zorgaanbieder aan die de zorgmachtiging (gedeeltelijk) ten uitvoer gaat leggen door het bieden van de verplichte zorg, zoals b.v. begeleiding en/of verblijf. Nieuw is hierbij dat de strafrechter eveneens een zorgmachtiging op kan leggen in het kader van de Wvggz.
5. De rechtspositie van de patiënt zou beter moeten worden
In de nieuwe wetgeving staat de patiënt centraal, is er aandacht voor re-integratie en participatie in de maatschappij, zou er sprake zijn van zorg op maat. Ook wordt de advocaat en de patiënt vertrouwenspersoon (PVP) eerder betrokken bij het proces. De PVP krijgt een signaleringsfunctie. De mogelijkheden om een klacht in te dienen worden verruimd, van 5 klachtgronden naar 24 straks.
Verwachtingen
De nieuwe wet verplichte GGZ is wel degelijk bedoeld voor betere zorg: namelijk meer inspraak van familie en naasten, het principe van wederkerigheid (re-integratie en deelname aan de maatschappij) en het te niet doen van een opnamewet, maar daadwerkelijk uitvoeren van medische behandeling.
Anderzijds roept het ook veel vragen op en leidt het tot discussie. Zo wordt er gevreesd wat de gevolgen zijn voor de rol van psychiater in deze nieuwe wet: bepaalt de maatschappij wie wij (verplichte) medische zorg moeten aanbieden, en hoe deze zorg eruit moet zien? Ook zijn er zorgen of diverse ketens wel gereed zijn voor deze verandering: zijn de ambulante settingen voorbereid op deze nieuwe wetgeving die nog meer administratieve handelingen en mankracht vereist? De NVVP voorziet ook grote problemen en heeft geadviseerd de wet in de huidige vorm niet aan te nemen. Hoe zit het met de bescherming persoonsgegevens? En als laatste, de belangrijkste vraag: levert deze wet daadwerkelijk betere zorg op voor de patiënt? Dat laatste zal moeten blijken, vanaf 1 januari 2020.
Meer weten over de nieuwe wet verplichte GGZ? Lees meer op dwangindezorg.nl
Meer lezen over zorgen m.b.t. nieuwe wetgeving.
