-Door Stefano van der Aalst, onderzoeker LUMC-
Ketamine is niet meer weg te denken uit de geneeskunde. Als narcosemiddel staat het op de lijst van essentiële geneesmiddelen van de WHO. Recenter is er een nieuwe belangstelling voor het middel ontstaan, ditmaal vanuit de psychiatrie. Ketamine blijkt namelijk sterke antidepressieve eigenschappen te hebben. Er verschijnen steeds meer artikelen voor psychiatrische indicaties, van depressie tot alcoholisme, en de resultaten lijken veelbelovend.
Een van deze nieuwe indicaties is onderzocht door de afdeling psychiatrie van het Leids Universitair Medisch Centrum, en de resultaten zijn onlangs gepubliceerd in het ‘Journal of Affective Disorders Reports’. Er werd onderzoek gedaan naar het gebruik van ketamine bij patiënten met een elektroconvulsietherapie-resistente depressie. Deze patiënten lijden aan een hardnekkige depressie, en hebben vaak alle stappen van het depressieprotocol doorlopen. Patiënten in deze groep hebben doorgaans een erg slechte kwaliteit van leven, en nieuwe therapieën zijn hard nodig.
Het onderzoek
Patiënten die in aanmerking kwamen voor behandeling met ketamine, en instemden met deze nieuwe therapie, werden opgenomen op de afdeling psychiatrie van het LUMC. Hier kregen zij gedurende twee weken zesmaal een infuus met (0,5mg/kg) esketamine, wat werd toegediend in veertig minuten. Gedurende de behandeling werd gekeken naar depressieve symptomen. Dit werd gedaan via de Montgomery–Åsberg Depression Rating Scale (MADRS) en de Inventory for Depressive Symptomatology (IDS), twee vragenlijsten die de ernst van depressieve klachten meten. De resultaten van deze behandeling werden onderzocht via een retrospectief onderzoek.
24 patiënten gaven toestemming voor deelname aan het onderzoek. Deze patiënten hadden ondanks eerdere behandeling met de verschillende stappen van het depressieprotocol een ernstige depressie: gemiddeld was er sprake van een MADRS-score van 30,5, en een IDS score van 47,2. Gedurende de behandeling werd gezien dat deze scores daalden, en bij follow-up twee tot vier weken na de ketaminebehandeling werden gemiddelde scores gezien van 21,2 (MADRS) en 26,8 (IDS) gezien. Gedurende de behandeling werd een response (>50% afname van de MADRS ten opzichte van het begin) gezien in 33,3%, een remmissie (MADRS ≤10) in 20,8%, en een minimaal klinisch relevant verschil (>3 punten afname MADRS) in 58,2% van de patiënten. Bovendien lieten ANOVA-testen zien dat het effect van behandeling op de scores significant was. Wat opviel is dat er een groot verschil in effectiviteit zat tussen patiënten, van verslechtering tot remmissie.
Belangrijk is dat de behandeling veilig en doorgaans goed verdraagbaar was, zoals we uit eerdere literatuur weten. Er was één patiënt bij wie de behandeling werd gestaakt, wegens vervelende en overweldigende ervaringen. Verder waren de bijwerkingen mild en tijdelijk, er was voornamelijk sprake van verhoging in vitale parameters, angst, dissociaties, veranderde perceptie, wazig zicht, duizeligheid en vermoeidheid. Daarnaast is het belangrijk om te vermelden dat er geen controlegroep is meegenomen in het onderzoek, waardoor de resultaten voorzichtig moeten worden geïnterpreteerd.
Conclusie
Deze resultaten laten zien dat behandeling met ketamine een veelbelovende therapie voor depressie lijkt, zelfs in de meest therapieresistente groep patiënten. Er zijn momenteel echter nog veel vragen. Wat is de beste dosering? Wat is de handigste vorm van toediening? Welke patiënten hebben baat bij deze behandeling? Tevens is meer onderzoek nodig om de plaats van deze vooralsnog experimentele behandeling in het depressieprotocol verder uit te werken. Een dergelijk onderzoek gaat binnenkort plaatsvinden in onder meer het LUMC, waar ketaminebehandeling in drankvorm in een gerandomiseerd, dubbel geblindeerd onderzoek zal worden vergeleken met ECT-behandeling.
Heb je vragen naar aanleiding van dit onderzoek, neem dan contact op met de redactie.
