-Door Santoucha Setroikromo, psychiater bij GGZ Rivierduinen in Leiden-
De acute opname afdeling is een gesloten afdeling voor patiënten die een ernstige psychiatrische ontregeling doormaken waarbij er in het algemeen een acuut verhoogd risico op dreigend nadeel bestaat en ambulante behandeling ontoereikend of onhaalbaar is. Voorbeelden van opname-indicaties zijn suïcidaliteit, acute opwindingstoestanden, acute verwardheid en/of agressie. Vaak is er sprake van een juridische maatregel waarbij opname en behandeling in het kader van verplichte zorg (onvrijwillig) plaatsvinden. Bij patiënten met een blanco voorgeschiedenis is diagnostiek en observatie cruciaal.
Het doel van een opname op een acute opname afdeling is primair de veiligheid waarborgen, het stabiliseren van het acute toestandsbeeld, waarbij het gevaar naar de achtergrond treedt en waardoor ambulante zorg verder voortgezet kan worden. Gezien een opname op de High and Intensive Care afdeling (HIC) patiënten uit hun eigen omgeving haalt, ligt de nadruk op een korte opnametijd met als doel het zelfstandig functioneren buiten de kliniek mogelijk te maken. Dit wordt gedaan door gedurende de opname zo snel mogelijk over te gaan in opname-vervangende interventies zoals acute dagbehandeling (ADB), intensive home treatment (IHT) en vooral ook opstarten of intensiveren van de ambulante behandeling.
Veiligheid waarborgen
In de meeste gevallen biedt een gesloten deur met de daarbij horende begeleiding van een verpleegkundig team in combinatie met medicatie voldoende veiligheid voor patiënten die zich bijvoorbeeld angstig of suïcidaal presenteren. Indien dit onvoldoende veiligheid biedt kan opgeschaald worden in de frequentie van contactmomenten met patiënten door het verpleegkundig team (denk aan elk uur contact). In ernstige gevallen kan het nodig zijn dat een patiënt 1-op-1 begeleiding krijgt waarbij patiënten continu in fysiek contact staan met een verpleegkundige. Indien dit nog steeds onvoldoende veiligheid biedt, kan het in uitzonderlijke gevallen noodzakelijk zijn om patiënten af te zonderen of in te sluiten in speciale ruimtes die hiervoor ingericht zijn (afzonderingsruimtes, separeerruimtes, extra-beveiligde kamers (EBK’s)). Deze interventies kunnen gepaard gaan met het toedienen van (nood)medicatie, zowel op een vrijwillige basis (indien de patiënt hiertoe in staat is) of in het kader van verplichte zorg.
Het is in zulke ingrijpende situaties belangrijk en noodzakelijk om steeds af te wegen of de desbetreffende interventie voldoet aan:
- Proportionaliteit: Is er een redelijke verhouding tussen het doel en de interventie?
- Subsidiariteit: Zijn er minder ingrijpende alternatieve interventies?
- Doelmatigheid: Wordt het beoogde doel bereikt dmv gekozen interventie?
Voorbeeld: Er wordt een verwarde en agressieve patiënt binnengebracht, er is geen gesprek mogelijk vanwege complottheorieën en paranoïde ideeën. Patiënt is niet bereid tot het vrijwillig innemen van kalmerende medicatie, daarnaast neemt agitatie en agressie toe bij het begeleiden door de verpleegkundigen waardoor deze patiënt de verpleegkundigen en medepatiënten fysiek probeert aan te vallen. Doel: veiligheid waarborgen. Interventie: insluiten in een aparte ruimte. Toetsing:
- Proportionaliteit: Insluiting van patiënt staat in verhouding met het veilig houden van de hulpverleners en andere patiënten op de afdeling.
- Subsidiariteit: Er zijn geen minder ingrijpende alternatieven, patiënt is niet bereid tot inname medicatie om tot rust te komen, agressie neemt toe bij begeleiding door verpleging.
- Doelmatigheid: Het beoogde doel wordt bereikt, gezien door insluiting de veiligheid op de afdeling gewaarborgd is.
Behandeling
Behandeling is initieel gericht op het stabiliseren van de ernstige klachten die leiden tot acuut gevaar, maar ook het onderliggend psychiatrische ziektebeeld. In sommige gevallen kunnen beide behandeld worden met hetzelfde middel.
Voorbeeld: angst en hierbij gevaarlijk agressief gedrag voortkomend uit psychotische episode. Behandeling met een antipsychoticum voor de psychose, maar ook een benzodiazepine voor de acute angst en agressie.
Behandeling vindt plaats volgens de bestaande richtlijnen, deze zijn te vinden op: https://acutepsychiatrie.com en https://richtlijnendatabase.nl.
Multidisciplinaire aanpak
Werken op een acute opname afdeling met als doel een korte opname en herstelgericht werken vereist een multidisciplinaire aanpak. Zo bestaat een team op een acute opname afdeling uit een geneesheer-directeur, meerdere psychiaters, arts-assistenten, coassistenten, physician assistant, verpleegkundig team, maatschappelijk werk, creatieve therapeut, sportmedewerkers en voedingsassistent. Daarnaast is het van belangrijk om zorg af te stemmen met ambulante teams (polikliniek, wijkteam, IHT, ADB, crisisdienst) en de familieleden van patiënten zodat patiënten van de continuïteit van zorg kunnen genieten.
Gezien er voor een deel verplichte zorg (niet vrijwillig) verleend wordt op een acute opname afdeling, vindt samenwerking tevens plaats met een patiëntenvertrouwenspersoon. Daarnaast zijn er juridische werkzaamheden waaronder het aanvragen van zorgmachtigingen en het bijwonen van rechtszittingen.
Gesprekstechnieken
Het couperen van destructief gedrag en het voorkomen van escalaties berust vaak op een goede basis van de juiste gesprekstechnieken. Daarnaast zijn veel patiënten extreem angstig, wanhopig en voelen zich machteloos. Contact maken met patiënten en invoegen in hun belevingswereld is van essentieel belang op een acute opname afdeling. Zonder contact met een patiënt is het bijna onmogelijk om een goede risicotaxatie te maken of diagnostiek te verrichten. Maar ook motiverende en oplossingsgerichte gespreksvoering is van belang om patiënten weer op de rit te krijgen.
Op de app Medcom (app store of google play) zijn enkele handige tips voor het voeren van moeilijke gesprekken.
Nieuwsgierig geworden?
Vanuit de reguliere coschappen zijn er plekken op de acute opname afdeling in Leiden. Ook is het mogelijk om als coassistent die elders geplaatst is een dagje mee te lopen. Daarnaast zijn er geregeld plekken voor keuze coschappen of semiarts-stages met eventuele doorstoom mogelijkheden voor een plek als ANIOS of AIOS.
Meer weten? Neem contact op met de redactie.
